En az 14 partili parlamento…
MİLLETVEKİLİ listelerinin bugün YSK’ya teslimiyle, önemli bir sonuç da gün yüzüne çıkacak.
Listeler de gösterecek ki, 28’inci dönem Meclis’i en az 14 partili olacak.
Buna neden ise uygulanmakta olan D’Hondt sistemin en küçük oy artışıyla partilere sağladığı ek milletvekili sayısı...
Bu kapsamda Cumhur İttifakı 2018 seçiminde AK Parti, MHP ve BBP ile çıktığı yolda YRP ve Hüda-Par’ın ardından önceki gün de DSP’nin katılımıyla 6 partiye ulaştı.
Benzer durum Millet İttifakı için de söz konusu; CHP, İYİ Parti, SP ve DP ile çıkılan yolda DEVA ve Gelecek partilerinin de katılımıyla sayı 6’lı Masa'ya dönüştü.
Buradan bakıldığında bugün için oy oranı en yüksek görünen iki ittifakın toplamı zaten 12 partiye denk geliyor.
Buna Emek ve Özgürlük İttifakı’nın bu seçime Yeşil Sol ile katılan, HDP ve TİP eklendiğinde ise sayı 14’e ulaşıyor.
ÇOK PARTİLİ, ÇOK SESLİ, ÇOK RENKLİ
Ayrıca Cumhur ve Millet İttifakı’na doğrudan değil ancak milletvekili listesinde yer alarak katılanlar da olabilir.
Örneğin henüz uzlaşı sağlanmamış olmakla birlikte İYİ Parti ile görüşmesi devam eden BTP’nin lideri Hüseyin Baş da bunlardan biri; benzer şekilde TDP lideri Mustafa Sarıgül’ün de CHP listesinde olması ihtimalinden söz ediliyor.
Bunlar da eklendiğinde sayı 16’ya çıkmış olacak…
Buna ilave olarak dün kura çekiminde sandığa girme hakkı kazanan 32 parti içinde ittifaklar veya diğer partinin listesinde yer almamakla birlikte sürpriz yapıp %7 barajını aşma ihtimali olan partiler de mevcut.
Bütün bunlar da bize çok sesli, çok renkli ve çok partili bir Meclis'in gelmekte olduğunu gösteriyor; oysa sistem oluşturulurken önce 2,5; en çok da 3,5 parti hesabı yapılıyordu.
CUMHUR'DA HERKES KENDİ LİSTESİYLE…
Üç gün önce yürürlüğe giren yeni seçim sistemi kapsamında partiler dün geç saatlere kadar da milletvekili aday listeleri üzerinde çalıştı...
Cumhur İttifakı’nda dün akşam saatlerine kadar, Hüda-Par ve DSP'nin, AK Parti logosu altında girmesi kesinleşirken, MHP de zaten önceki gün listesini YSK’ya ilk teslim etti.
BBP ve YRP ise tavır belirlemek için geç saatlere kadar uğraştı, farklı modeller arandı...
BBP lideri Destici ile YRP lideri Erbakan görüşmesi de dün akşam saatlerine kadar sonuç vermedi; ancak arayıştan da uzaklaşılmadı.
Bu denli uğraşın nedeni Milletvekili Seçimi Kanunu'nun, partilerin ancak seçime katılmaması halinde bir başka partinin listesinden aday gösterebileceğine ilişkin hükmü.
Seçime amblemiyle katılması durumunda ise o partinin yöneticileri, istifa etmesi durumunda bir başka partinin listesinden aday olabiliyor.
Genel Başkanların istifa ederek ittifak halindeki parti listesinden seçime girmesi de Siyasi Partiler Yasası gereği 45 gün içinde büyük kurultayı zorunlu kılıyor.
CHP-İYİ ARASINDA 16 İLDE TAMAM…
Millet İttifakı’nda SP, DEVA, Gelecek ve DP’nin seçime katılmayıp, CHP listesinden aday göstermelerinin gerisindeki neden de parti yöneticilerini bu zaruretten kurtarmaya dayalı.
Bir de oy bütünleşmesiyle ancak maksimum sayıya ulaşılmasının yeni sistemde olası bulunması.
Millet İttifakı liste komisyonu bu nedenle iki gündür yoğun mesai harcıyor.
Gelinen son noktada iki farklı süreç işletilmesinde karar kılınmış...
İlki, CHP ile İYİ Parti'nin liste ortaklığı, ikincisi ise CHP çatısı altındaki 4 partinin seçim bölgelerindeki sıra dağılımı...
Hemen belirteyim, bugün en geç saat 17.00’de YSK’ya sunulduğunda da görülecek ki bu dağılımlarda eski yöntemlerde olduğu gibi kontenjan modeli çalıştırılmadı.
Önce CHP ile İYİ Parti’nin ortaklaştığı dün itibarıyla 16’ya çıkan ve 4 teşkilat yönetiminin direnişinin kırılması halinde de 20'ye, hatta 22’ye ulaşması beklenen seçim bölgeleri baştan ayrıldı.
İTTİFAK, BAZI İLLERDE TEK PARTİ GÖZÜKECEK
Burada dikkat çeken de Millet İttifakı’nın üzerinde dün akşam saatlerinde uzlaştığı 16 ilde tek parti gibi gözükecek olması…
Çünkü kanun gereği 41 il dışında kalan yerlerin herhangi birinde İYİ Parti CHP’den, diğerinde de CHP İYİ Parti listesinden seçime girecek.
YSK, 87 seçim bölgesinin her birinde oy pusulalarını ayrı bastığı için, iki partinin liste ortaklığına gittikleri dün akşam itibarıyla 16 bölgede Millet İttifakı’nı tek başına CHP veya İYİ Parti temsil etmiş olacak.
ÜÇ AŞAMALI LİSTE
Geriye kalan bölgelerde ise CHP, kendi listesinden girecek 4 partiyle farklı bir yöntem uyguladı.
Bu yöntemde listelerdeki sıralar üç kademeye ayrıldı.
Bunlar, kesin seçilecek sıralar, seçilme enerjisi yüksek, bastırıldığında alınabilecek sıralar, uğraşılması gereken sıralar olarak belirlendi.
Ardından Türkiye genelinde birlikte girilmesi halinde oy oranında nasıl bir artış olacağı 5 partinin kamuoyu araştırmaları ile ortaya konuldu.
Bunun kaç milletvekiline denk düştüğünün hesabı çıkarıldı…
CHP'ye 2018 seçiminde çıkardığı milletvekili sayısı bir kenara ayrıldı; liste ortaklığının getirdiği oy yükselmesinin sağlayacağı milletvekili sayısı ise bir havuza konuldu.
Bunun içinden oy oranına göre CHP'ye düşen miktar çıkıldıktan sonra, milletvekilleri havuzunda geriye kalan miktar 4 partinin oy oranı kapsamında pay edildi.
Ardından seçim bölgelerine geçildi.
CHP’nin 2018 seçiminde o bölgede çıkardığı milletvekili sıra sayısı konuldu.
Ardından o bölgede liste ortaklaşması nedeniyle artı gelen milletvekili sayısı eklendi.
İkinci sıraya ise enerji yüklemesi yapılması halinde ek kaç milletvekili daha çıkarılacağının sayısı belirlendi ve sıraya onlar da konuldu.
Partiler de havuzdan paylarına düşen sayı kadar sırayı ağırlık oranları ve kendilerinin o bölgedeki oy miktarı göz önüne alınarak aralarında paylaştı.
Bu paylaşımda yer ve sıra tercihini partiler bizzat kendileri yaptı.
Tercih edilen sıralarda çakışma olduğunda ise partilerin o bölgedeki oy ve etkinlik ağırlığına bakılarak öncelik tanındı.
HEPSİ SEÇİLEBİLİR SIRADAN YER ALDI
Örneklemek gerekirse; farz edelim ki %7 artış oldu ve karşılığı 50 fazla milletvekiline denk geldi.
Bunun içinden farz edelim ki CHP’ye düşen 20 milletvekili düşüldü.
Havuzda kalan 30 milletvekilinden yine diyelim ki A Partisi oy ağırlığına göre 10 vekillik düştü.
Bölgelerde CHP’nin sıraları çıktıktan sonra, seçilebilir olan boş yerler arasından A Partisi elindeki 10 vekilden birini veya ikisini tercih etti.
Bu listeden geri kalan yerler de benzer sırayla diğer partilere dağıtıldı.
Böylece partilere seçilebilir yer şansı tanınırken, hem de enerjiyi yüksek ve seçilebilir bölgelerden aday gösterme ve yüklenmeleri halinde ek milletvekili kazanma şansı verilmiş oldu.
Sıraların dağıtımında tercih hakkı da partilerin bizzat kendi sorumluluğuna bırakılmış olduğundan, hiç kimse de o sıranın neden kendisine bırakıldığını sorgulama durumunda kalmadı.
Seçim sisteminde yapılan değişikliklerin partileri getirdiği noktayı ise dün Millet İttifakı bileşenlerinden birinin yöneticisi şöyle tanımlıyordu:
“Seçim sistemi hepimizi matematik cambazına döndürdü; yıllar sonra cebir denklemlerini hatırlattı…”
